W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat, coraz ważniejszą rolę w leczeniu onkologicznym zajmuje radioterapia. W przypadku niektórych nowotworów, szczególnie we wczesnych stadiach, ta metoda leczenia może zapewnić całkowite wyleczenie. Większość pacjentów onkologicznych na którymś etapie leczenia będzie miało zaproponowaną radioterapię jako leczenie główne lub wspomagające, a nawet paliatywne.
Główna zasada działania radioterapii opiera się na promieniowaniu jonizującym, które niszczy komórki nowotworowe. Radioterapia może być zastosowana jako leczenie definitywne, czyli samodzielnie zapewniające całkowite wyleczenie, a ponadto jako element leczenia skojarzonego przed- lub pooperacyjnie. Radioterapia może być także używana jako leczenie paliatywne, czyli łagodzące objawy, np. w przypadku przerzutów do kości, wywołujących ból. Co ciekawe, radioterapia może być stosowana także profilaktycznie, aby zmniejszyć ryzyko nawrotu nowotworu (np. profilaktyczne napromienianie mózgu w raku drobnokomórkowym płuca).
Współcześnie stosowanymi metodami radioterapii są teleradioterapia i brachyterapia, a różnica między nimi polega głównie na umiejscowieniu źródła promieniowania. W przypadku teleradioterapii, źródło promieniowania jest zewnętrzne (np. w formie akceleratorów liniowych czy Gamma Knife), czyli poza ciałem pacjenta. W brachyterapii stosowane są źródła promieniowania, które umieszczane są w ciele pacjenta (np. w guzie lub jego sąsiedztwie). Brachyterapia może być stosowana śródtkankowo, czyli bezpośrednio do tkanek guza, np. w raku prostaty, lub śródjamowo, czyli np. do jamy macicy czy do przewodu pokarmowego.
Brachyterapia może być stosowana w różnych schematach, które zależą od sposobu dawkowania promieniowania. Brachyterapia z zastosowaniem niskiej dawki może być podana za pomocą źródła, które umieszczane jest na stałe w ciele pacjenta (nie trzeba go usuwać, ponieważ izotop ulega rozpadowi). W przypadku zastosowania wysokich dawek, zwykle źródło promieniowania zostaje umieszczone w ciele pacjenta chwilowo. Możliwa jest także brachyterapia z podawaniem dawek w systemie pulsacyjnym, w której używa się źródła dające wysokie dawki promieniowania, które podawane są w stałych odstępach czasu.
Wybór metody radioterapii zależy m.in. od rodzaju nowotworu, jego stadium zaawansowania i stanu zdrowia pacjenta. Zanim rozpocznie się proces leczenia promieniowaniem, pacjent musi mieć wykonaną tomografię komputerową, która służy do zlokalizowania obszarów do napromieniania, co pozwala na opracowanie planu terapii i obliczenie odpowiednich dawek promieniowania, potrzebnych do zniszczenia guza. Cały proces planowania leczenia jest wyjątkowo złożony i biorą w nim udział m.in. radioterapeuci, technicy elektroradiologii i fizycy medyczni.
Radioterapia, choć jest niezwykle skuteczna, ma swoje skutki uboczne, czyli odczyny popromienne. Powstają one wskutek zniszczenia zdrowych tkanek wokół docelowego miejsca napromieniowania. Można je podzielić na wczesne i późne odczyny; przykładem wczesnego odczynu może być rumień i łuszczenie skóry w miejscu napromieniania, natomiast przykładem późnego odczynu może być zwłóknienie płuc przy napromienianiu klatki piersiowej. Lekarze ciągle pracują nad opracowaniem jak najlepszych metod ochrony pacjenta przy zachowaniu skuteczności leczenia, aby ograniczyć skutki uboczne radioterapii, jednak na ten moment, występowanie odczynów popromiennych jest ciągle możliwym powikłaniem po leczeniu.
Radioterapia jest stosowana w leczeniu większości nowotworów. Przykładem może być rak szyjki macicy, w którym radioterapia stanowi główną metodę leczenia (obok chirurgii, stosowanej we wczesnych stadiach zaawansowania). Często stosowana jest radiochemioterapia, w której element chemioterapeutyczny uwrażliwia tkanki na działanie promieniowania. W przypadku raka piersi, radioterapia jest stałym elementem leczenia oszczędzającego, które polega na wycięciu guza i radioterapii pooperacyjnej lub śródoperacyjnej. Ponadto, często napromienia się obszary węzłów chłonnych, w których istnieje ryzyko występowania przerzutów.
Techniki radioterapeutyczne stanowią coraz ważniejszy element leczenia onkologicznego, a często podstawę terapii nowotworowej. Proces leczenia radioterapią może być skomplikowany i przytłaczający, szczególnie ze względu na fizyczne podstawy tej metody oraz ryzyko występowania skutków ubocznych, dlatego zachęcamy aby wszelkie wątpliwości i pytania przekazywać swojemu radioterapeucie, który prowadzi leczenie.