Powstanie każdego nowotworu ma związek ze zmianami w materiale genetycznym człowieka. Rak piersi to choroba, która szczególnie kojarzy się nam z mutacjami genetycznymi i dziedziczeniem tendencji do zachorowania. W tym artykule opisaliśmy najczęstsze mutacje genetyczne występujące u chorych na raka piersi, a także przesłanki, które mogą świadczyć o rodzinnej tendencji do powstawania tego nowotworu.
Mutacje w genach BRCA1 i BRCA2 to najbardziej znane zaburzenia genetyczne związane z rakiem piersi. Geny z rodziny BRCA należą do grupy genów supresorowych. Takie geny fizjologicznie hamują powstawanie nowotworów, są swoistymi strażnikami komórki, czuwającymi nad jej podziałami. Jeśli w genie supresorowym pojawi się mutacja, to traci on swoją funkcję, a komórka zaczyna się dzielić w niekontrolowany sposób. Takie namnażanie komórek, którego nie da się zatrzymać, prowadzi do powstania nowotworu.
Szacuje się, że około 5-10% zachorowań na raka piersi wynika z nosicielstwa mutacji w genach BRCA, a w Polsce nosicielami tej mutacji jest około 200 tys. osób (mutacja może dotyczyć zarówno kobiet jak i mężczyzn). Kobiety, które mają mutacje w tych genach mają większe prawdopodobieństwo rozwoju raka piersi przed 80 rokiem życia; dla mutacji BRCA1 prawdopodobieństwo wynosi 72%, a dla BRCA2- 69%. Należy podkreślić, że mutacje w genach BRCA1/ BRCA2 predysponują nie tylko do raka piersi, ale również do zachorowania na raka jajnika, a mutacja w BRCA2 może być związana z rozwojem raka trzustki czy dróg żółciowych.
Skąd wiadomo czy jest się nosicielem mutacji w tych genach? Pierwszym etapem rozpoznania mutacji jest dokładny wywiad rodzinny. Powinno się skorzystać z usług poradni genetycznej, jeśli w rodzinie występowały:
- Zachorowania na raka piersi przed 40 rokiem życia;
- Wiele zachorowań na raka piersi i/ lub raka jajnika;
- Zachorowanie na więcej niż jeden nowotwór w rodzinie, szczególnie gdy jest nim rak piersi;
- Obustronny rak piersi u członka rodziny;
- Rak sutka u mężczyzny w rodzinie.
Ważne jest, aby pamiętać, że w przypadku wywiadu rodzinnego, członkami rodziny jakich konsultant genetyczny bierze pod uwagę są ci, z którymi jesteśmy spokrewnieni, czyli rodzice, dziadkowie, rodzeństwo i dzieci; małżonek i jego rodzina nie mają wpływu na przekazywanie mutacji, z wyjątkiem wspólnych dzieci.
Inne mutacje genetyczne, które są związane z rakiem piersi występują rzadziej i mają różny stopień predysponowania do nowotworu. Część z nich została opisana poniżej:
- Mutacja w genie TP53: ten gen supresorowy koduje białko p53, które aktywuje procesy naprawy DNA i zabijania nieprawidłowych komórek. Mutacja TP53 wiąże się z zespołem Li-Fraumeni, który predysponuje do m.in. raka piersi, guzów mózgu, mięsaków, białaczek.
- Mutacja w genie PTEN: kolejny gen supresorowy, którego mutacja powoduje zespół Cowdena, predysponujący do zachorowania na raka piersi, tarczycy i macicy oraz do występowania nowotworów łagodnych.
- Mutacje w genach ATM, BRIP1, CHEK2 i PALB2: występowanie tych mutacji zwiększa ryzyko rozwoju raka piersi 2-3 krotnie.
Osoby, u których w badaniach genetycznych wykryto którąś z powyższych mutacji mają możliwość przystąpienia do specjalnego programu profilaktyki, dedykowanego pacjentkom z wysokim ryzykiem wystąpienia nowotworu piersi i/ lub jajnika. Takie panie mają indywidualnie określony program badań diagnostycznych o szerszym zakresie i większej częstotliwości, a ponadto są pod stałą opieką poradni genetycznej. Mają one również możliwość profilaktycznych zabiegów operacyjnych, w trakcie których usuwa się piersi i/ lub jajniki, jajowody i otaczające tkanki, co znacznie zmniejsza ryzyko rozwoju nowotworów. Takiemu zabiegowi poddała się Angelina Jolie- aktorka, która jest nosicielką mutacji w genach BRCA.
Niestety, wiele mutacji, które powodują raka piersi nie jest jeszcze znanych. Czasem zdarza się, że w przypadku obciążonego wywiadu genetycznego nie wykrywa się mutacji genetycznych. Taką sytuację nazywamy obciążeniem rodowodowym, ponieważ wiadomym jest, że tendencja do rozwoju nowotworów występuje w danej rodzinie, ale nie znane są jeszcze mutacje genetyczne odpowiedzialne za taką tendencję.
Mutacje genetyczne, predysponujące do rozwoju raka piersi są groźnym, ale stosunkowo rzadkim zjawiskiem. Jeśli w danej rodzinie zauważa się tendencję do występowania nowotworów piersi, warto jest skorzystać z konsultacji w onkologicznej poradni genetycznej. Brak obciążenia genetycznego nie zwalnia z regularnego wykonywania profilaktycznej mammografii; wszystkie kobiety w wieku 50-69 lat powinny wykonywać badanie mammograficzne co 2 lata.