Ashwagandha to popularne określenie dla witanii ospałej (Withania Somnifera), nazywanej także indyjskim żeń-szeniem, będącej rośliną należącą do psiankowatych. Zioło, z którego najczęściej wykorzystywaną częścią jest korzeń, od lat znajduje szeroko zastosowanie w tradycyjnej medycynie ajurwedyjskiej, indyjskiej.
Zdecydowanie Ashwagandha wykorzystywana jest ze względu na korzystną poprawę snu, właściwości przeciwlękowe oraz prawdopodobnie może zwiększać odporność na stres, poprawiać funkcje tarczycy u osób cierpiących na niedoczynność tego narządu, zwiększać wydolność fizyczną u osób ćwiczących, a także niepodejmujących się aktywności fizycznej. Ponadto, wzmacnia funkcje seksualne u kobiet i mężczyzn. Właściwości tego zioła są dość rozległe, przyjrzyjmy się co na to badania naukowe. Czy nie mamy żadnych, jak się często słyszy, żadnych przeciwwskazań oraz zagrożenia skutkami ubocznymi?
Ashwagandha jest bogatym źródłem wielu związków chemicznych, bowiem w jej składzie zidentyfikowano obecność m.in. alkaloidów (mp. anaferyna, anahygrina, izopelletierina), saponin (np. sitoindozyd) czy laktonów steroidowych (np. witanolidy), przy czym za właściwości zdrowotne ashwagandhy prawdopodobnie odpowiadają przede wszystkim witanolidy.
W badaniach naukowych dowiedziono, że ekstrakt z korzenia Ashwagandhy ma potencjalne działanie poprawiające jakość snu u osób cierpiących na bezsenność. Autorzy uznali, że optymalną dawką o korzystnym działaniu, należy uznać około 300 mg ekstraktu stosowane dwa razy dziennie. Jednocześnie znaczące efekty obserwowano podając osobom starszym blisko 600 mg/dzień przez okres 3 miesięcy. Wówczas spowodowało to znaczącą poprawę jakości snu, jak również jakości życia oraz wzrost gotowości umysłowo-psychicznej w tej grupie osób.
Innym aspektem przemawiającym za stosowaniem Ashwagandhy było jej oddziaływanie antystresowe i przeciwlękowe. Przegląd istniejących badań oraz opublikowane badania w 2012r. dowiodły, iż stosowanie Ashwagandhy może łagodzić lęki i stres, a w konsekwencji poprawiać jakość życia i to przy dawce 300 mg ekstraktu/dzień. Prawdopodobnie działanie Ashwagandhy łagodzącej stres wynika z jej wpływu na oś podwzgórze-przysadka-nadnercza. Ponadto, wydaje się również prawdopodobne, że Ashwagandha może być nieodzowna w leczeniu objawów depresji u osób cierpiących na schizofrenię.
Aktualny stan wiedzy wskazuje, że stosowanie Ashwagandhy może przyczyniać się do łagodzenia zaburzeń funkcji poznawczych u osób starszych, cierpiących na demencję. Zdecydowanie zwiększa wydajność reakcji poznawczych, poprawia funkcje wykonawcze, wzmacnia koncentrację i przyspiesza czas reakcji. Oznacza to, że Ashwagandha może zwiększać aktywność umysłową w niektórych obszarach mózgu, jednakże nadal brakuje mocnych dowodów klinicznych, które mogłyby w sposób jednoznaczny potwierdzić skuteczność jej działania.
Przypuszcza się również, że Ashwagandha może być wykorzystywana we wspomaganiu leczenia męskiej niepłodności związanej ze stresem. W badaniach odnotowano, że podawanie sproszkowanego korzenia przyczynia się do redukcji stresu, zwiększenia stężenia przeciwutleniaczy, a także ogólnej poprawy jakości nasienia. Ponadto zaobserwowano, iż stosowanie korzenia Ashwagandhy poprawa równowagę stężenia hormonu luteinizującego i folikulotropowego, oraz poprawia spermatogenezę. Jednocześnie inne badania dowiodły skuteczności doustnych ekstraktów z korzenia Ashwagandhy, mogącej poprawić funkcje seksualne u zdrowych kobiet.
Spośród różnych właściwości ashwagandhy, na uwagę zasługuje jej wpływ na funkcjonowanie tarczycy. W opublikowanych w 2017r. badaniach zastosowano u osób z niedoczynnością tarczycy 600 mg korzenia Ashwagandhy przez 8 tygodni. Spowodowało to poprawę poziomu TSH (hormonu tyreotropowego), jak również poziomu tyroksyny (T4).
W 2020r. na łamach czasopisma Nutrients opublikowanoa badania, które jednoznacznie pokazały, że suplementacja Ashwagandhą przyczyniła się do zwiększenia wydolności fizycznej sportowców oraz osób niećwiczących, zwiększając wartość parametru VO2max. Efekty takie uzyskano po suplementacji Ashwagandhy w ilości 300-1000 mg/dzień przez okres do 12 tygodni. Ponadto, zaobserwowano wzrostu masy i siły mięśniowej, stąd zasugerowano jego możliwości wykorzystania wspomagającego skuteczność treningu siłowego.
Czy w związku z tym stosowanie Ashwagandhy, może powodować jakieś skutki uboczne? Badania przeprowadzone z udziałem zdrowych osób pokazały, że spożycie ashwagandhy jest bezpieczne dla zdrowia i nie wywołuje żadnych skutków ubocznych. Jednocześnie bezpieczeństwo stwierdzono dla dawki ekstraktu korzenia na poziomie 750-1250 mg/dzień. Niemniej jednak przypuszcza się, że wysokie dawki ashwagandhy mogą powodować zaburzenia żołądkowo-jelitowe, biegunkę, nudności i wymioty, wynikających prawdopodobnie na skutek podrażnienia błony śluzowej jelit. Jednocześnie odnotowano pojedyncze przypadki skutków ubocznych stosowania ashwagandhy. U mężczyzn o obniżonym libido, spożywających korzeń ashwagandhy pojawiło się pieczenia, swędzenia, a także przebarwienia skóry penisa (przypadki jednostkowe). U kobiety stwierdzono tyreotoksykozę czyli objawy chorobowe wynikające ze zbyt wysokiego poziomu hormonów tarczycy, co w efekcie doprowadziło do wniosku, że ashwagandhy nie powinny spożywać osoby cierpiące na nadczynność tarczycy.
Bardzo ważnym problemem są interakcje z niektórymi lekami. Nie zaleca się więc stosowania Ashwagandhy w przypadku przyjmowania leków o działaniu uspokajającym, nasennym i przeciwpadaczkowym. Wśród tych leków znajdują się m.in. barbiturany i benzodiazepiny. Ponadto, Ashwagandhy nie należy stosować w ciąży! Niektóre wyniki badań wskazują, że ashwagandha w bardzo wysokich dawkach, może mieć właściwości poronne. Jednocześnie w literaturze naukowej brak danych dotyczących przenikania związków aktywnych zawartych w ashwagandzie do mleka matki. Jednocześnie nie ma badań nad bezpieczeństwem zdrowotnym podczas karmienia piersią. Z tego względu, kobiety w okresie laktacji nie powinny stosować ashwagandhy.
Jaką należy kupować Ashwagandhę? Wybierając odpowiedni produkt w formie ekstraktu (jako tabletki lub kapsułki) należy zwrócić uwagę na standaryzację zawartości składnika odpowiedzialnego za właściwości zdrowotne, a mianowicie zawartość witanolidów. Dobrym jakościowo produktem będzie ten zwierający co najmniej 2-2,5% witanolidów.