Obrzęki to z definicji zaburzony transport wody w organizmie. W organizmie człowieka ⅔ wody stanowią wodę wewnątrzkomórkową, natomiast ⅓ znajduje się poza komórkami jako składnik osocza krwi i limfy oraz płynu śródmiąższowego zawartego we wszystkich tkankach. Zatrzymanie wody w przestrzeni międzykomórkowej bywa powodem występowania opuchnięcia i obrzęków. Gdy jesteśmy zdrowi, prawidłowo się żywimy oraz nie przebywamy w ekstremalnych warunkach, wówczas zachowane są właściwe proporcje między ilością wody w osoczu, a tą w płynie śródmiąższowym.
Obrzęk to zachwiana równowaga w organizmie, która regulowana jest przez ciśnienie hydrostatyczne (wynikające z ciężaru cieczy) i onkotyczne (ciśnienie, jakie wywołują białka obecne w osoczu krwi). W wyniku działania tych ciśnień woda i składniki rozpuszczalne wydostają się z naczyń i dostają się do tkanek, a produkty przemiany materii są z nich odbierane. Każda zmiana jednego z w/w ciśnień zaburza transport wody i może wywoływać obrzęk.
Jednymi ze znaczących elementów warunkujących prawidłowe stan organizmu są białka i sól. W przypadku braku białek w organizmie, zmniejsza się ciśnienie onkotyczne i płyn przedostaje się do tkanek, wówczas powstaje obrzęk. Podobnie, gdy używamy zbyt dużo soli, znacznie zwiększa się ciśnienie hydrostatyczne, które powoduje wyciekanie wody z naczyń. Obrzęki mogą być też skutkiem uszkodzeń śródbłonka naczyń krwionośnych, kiedy zwiększa się przepuszczalność ścian żył oraz tętnic i woda łatwiej przenika do tkanek.
Chociaż obrzęki i pojawiające się opuchlizny różnych części ciała mają wiele przyczyn, mogą być także skutkiem małej aktywności fizycznej, noszenia ciasnych ubrań czy przebywania w pomieszczeniach o wysokiej temperaturze. Jednocześnie mechanizm ich powstawania jest jeden. Przyczynia się do tego w sposób znaczący dieta, bowiem do zachwiania równowagi w organizmie może dojść m.in., gdy:
- pijemy mało wody, organizm gromadzi ja wtedy w przestrzeni międzytkankowej, żeby uniknąć odwodnienia;
- brakuje nam białka (chude mięso i twaróg, rośliny strączkowe) lub potasu (pomidory, zielone warzywa, marchew);
- nadużywamy alkoholu, lubimy potrawy słone, jemy produkty zawierające polepszacze smaku.
Dietoterapia przeciw obrzękom skupia się na wyeliminowaniu z organizmu zalegających płynów, które są przyczyną opuchlizny ciała. Dzięki dokonaniu kilku modyfikacji w całodziennej racji pokarmowej, ponieważ zwykle to błędy żywieniowe są przyczyną powstawania obrzęków, można poczuć się znacznie lepiej i skutecznie wyeliminować nadmiar wody z organizmu.
Co należy jeść, by wyeliminować obrzęki?
By pozbyć się obrzęków, należy wprowadzić do diety produkty bogate w potas, ponieważ ten pierwiastek pozytywnie wpływa na gospodarkę wodną organizmu. Najwięcej jest go w suszonych owocach np. morelach, rodzynkach, figach. Mniej kaloryczne są pomidory, ziemniaki, marchew i seler, które także są bogactwem tego składnika mineralnego. W jadłospisie nie może zabraknąć także bananów czy awokado, jak również roślin strączkowych, orzechów, pestek słonecznika. Podobnie jest z owocami cytrusowymi, jednakże często w dietoterapii onkologicznej są przeciwskazane ze względu na ograniczanie dostępności leków podczas chemioterapii.
Z obrzękami pomogą uporać się także rutyna i krzem, które wzmacniają naczynia krwionośne. Źródłem rutyny w naturalnych produktach są aronia, bez, dziurawiec, mięta oraz szczaw. Jednocześnie źródłem krzemu jest kminek czy herbata ziołowa ze skrzypu, sporo znajdziemy w ananasach, mango, bananach oraz ryżu czy owsie i jęczmieniu. Do diety warto włączyć także owoce o właściwościach moczopędnych, takie jak cytrusy, arbuzy, truskawki, czereśnie. Substancje moczopędne można znaleźć także w warzywach, m.in. w ogórkach, pomidorach, papryce, selerze, marchewce i cebuli. Moczopędnie działają także natka pietruszki, mniszek lekarski, imbir i żurawina. Ponadto, herbatka z pokrzywy pomoże pozbyć się zalegających płynów. Wszystkie ww. produkty dają sygnał nerkom, by wydaliły z organizmu zatrzymujący wodę sód, a co za tym idzie zalegające w tkankach płyny.
Zaburzeniom transportu wody w organizmie zapobiegnie także białko (chude mięso i twaróg, rośliny strączkowe), które wiąże wodę. Jeśli jest go za mało, płyny fizjologiczne przesączają się przez ściany naczyń krwionośnych i limfatycznych, co daje wrażenie obrzęków.
Sposobem na pozbycie się nadmiaru wody z organizmu jest w pewnym sensie paradoksalnie picie dużej ilości wody. Obrzęki mogą być bowiem wynikiem z niedostatecznej ilości wody w diecie. Wówczas organizm, broniąc się przed odwodnieniem, gromadzi jej zapasy w tkance podskórnej. Stąd, należy zadbać o prawidłowe nawodnienie organizmu i przyjmować około 2,5 litra płynów na dobę, np. w postaci wody mineralnej (koniecznie niskosodowej), soków owocowych i warzywnych, a także ziołowych herbat.
Obrzęki mogą być także reakcją organizmu na rozszerzenie naczyń krwionośnych, przez co woda łatwiej z nich przesiąka i zatrzymuje się w ciele. W związku z tym w diecie na obrzęki eliminujemy alkoholu, a także ograniczamy lub unikamy napojów na bazie kofeiny w tym kawę oraz na słodkie napoje gazowane.
Jakie produkty należy absolutnie wyeliminować?
Z diety przeciw obrzękom należy wykluczyć przede wszystkim sól w każdej postaci, ponieważ to ona w głównej mierze jest odpowiedzialna za gromadzenie się wody w organizmie i obrzęki. Pamiętaj, że sól znajduje się w wielu produktach, m.in. w wysokosodowej wodzie mineralnej, wędlinach, marynatach, mrożonkach, a nawet w chlebie czy słodyczach.
Wydalanie płynów z organizmu utrudnia także cukier. Podnosi on bowiem poziom insuliny, a w konsekwencji ogranicza zdolność organizmu do eliminowania sodu oraz wody. Osoby, które zmagają się z obrzękami, powinny wykluczyć z diety także produkty typu fast-food, a także wszystkie inne, które zawierają polepszacze smaku, obecne w żywności wysoko przetworzonej oraz ostre przyprawy.