O walorach smakowych i zdrowotnych dobrej czekolady, nie trzeba chyba nikogo przekonywać. Czekolada zawiera w wiele cennych składników, które w pozytywny sposób wpływają na zdrowie człowieka, a kakao którego w dobrej gatunkowo czekoladzie jest sporo, ma także właściwości antyrakowe.
Początki powstania czekolady sięgają 3000 lat temu, kiedy to po raz pierwszy w Ameryce Środkowej przygotowano napój na bazie nasion kakaowca. Dawniej sądzono, że produkty na bazie kakao mają boską moc i były spożywane jako lek na niestrawność i zaburzenia żołądkowo-jelitowe oraz zmęczenie. Współcześnie, gorzką czekoladę traktuje się jako prozdrowotny składnik naszej diety, który może zapobiegać rozwojowi niektórych chorób. Czekolada swoje pozytywne właściwości zawdzięcza występowaniu w niej znacznych ilości polifenoli. Są to związki organiczne, występujące szeroko w przyrodzie, mające działanie oksydacyjne przez co przeciwdziałają ryzyku m.in. chorób nowotworowych. Zawartość polifenoli w gorzkiej czekoladzie nie jest mała, bo może śmiało pod tym kątem konkurować z herbatą zieloną czy czerwonym winem. Gorzka czekolada ma stosunkowo niski indeks glikemiczny (IG) oraz znaczną ilość teobrominy, która wpływa relaksująco i rozluźniająco na mięśnie.
Jednakże czekolada to wyrób cukierniczy przygotowany na bazie miazgi kakaowej i masła (tłuszczu) kakaowego. W sprzedaży dostępnych jest wiele różnych rodzajów czekolad. Najczęściej spotkać możemy czekoladę mleczną, gorzką i białą. Wszystkie te czekolady różnią się między sobą zawartością kakao.
Zgodnie z Dyrektywą Parlamentu Europejskiego, czekolada, w tym gorzka winna zawierać nie mniej niż 35% suchej masy kakaowej. W praktyce, w czekoladach określanych na etykietach "czekoladami gorzkimi" znajduje się zazwyczaj 70% masy kakaowej lub więcej. Oczywiście bywają też czekolady o zawartości masy kakaowej na poziomie aż 99%, uznawane za bardzo ekskluzywne o także wyższej cenie.
Gorzka czekolada zmniejsza ryzyko chorób sercowo-naczyniowych (tj. udaru, zawału mózgu czy udaru krwotocznego). Naukowcy dowiedli, że wzrost spożycia czekolady o każde dodatkowe 20 g/tydzień powodował obniżenie ryzyka rozwoju choroby niedokrwiennej serca i innych chorób sercowo-naczyniowych. Oczywiście nie oznacza to, że gorzką czekoladę powinniśmy spożywać tabliczkami, bowiem zbyt wysokie jej ilości mogą wpłynąć negatywnie na zdrowie. Warto podkreślić, że zarówno bardziej sporadyczne spożycie czekolady (1 porcja/tydzień = około 4-5 kostek), jak i zbyt częste wybieranie tej przekąski (nawet 7-10 porcji/ tydzień) nie wykazuje efektu prozdrowotnego. Gorzka czekolada obniża także ciśnienie tętnicze krwi. Działanie hipotensyjne (obniżające ciśnienie krwi) gorzkiej czekolady dotyczy głównie osób cierpiących na nadciśnienie tętnicze lub będących w stanie przednadciśnieniowym, natomiast nie dotyczy to osób z prawidłowymi wartościami. Uważa się, że obecne w czekoladzie (zwłaszcza w czekoladzie gorzkiej) polifenole przyczyniają się do zwiększenia poziomu tlenku azotu w naczyniach krwionośnych, powodując ich rozszerzenie, a tym samym obniżenie ciśnienia krwi. Działanie takie może mieć miejsce już po spożyciu 30 g dziennie gorzkiej czekolady. Ponadto udowodniono, że spożywanie gorzkiej czekolady przyczynia się do zmniejszenia sztywności tętnic oraz powoduje zahamowanie aktywności enzymu - konwertazy angiotensyny co sprawia, że powstaje mniej cząsteczek, których duże ilości skutkują obkurczeniem naczyń krwionośnych i w konsekwencji wzrostem ciśnienia tętniczego krwi. Warto zauważyć, że na podobnej zasadzie działają leki stosowane u osób cierpiących na nadciśnienie tętnicze.
Jednocześnie w badaniach klinicznych wykazano, że spożywanie gorzkiej czekolady jest związane z obniżeniem stężenia cholesterolu całkowitego i „złego” cholesterolu frakcji LDL we krwi. Spożywanie gorzkiej czekolady prawdopodobnie może także zmniejszać ryzyko rozwoju miażdżycy bowiem ma wpływ na zmniejszenie zwapnienia naczyń krwionośnych. Proces ten jest istotny dla naszego zdrowia, gdyż przyczynia się do powstawania blaszki miażdżycowej, a w konsekwencji do rozwoju miażdżycy. Dodatkowo badania naukowe potwierdzają, że gorzka czekolada wykazuje działanie przeciwpłytkowe, tj. po spożyciu gorzkiej czekolady, następuje ograniczenie agregacji płytek krwi. Działanie to ma szczególne znaczenie w przypadku osób, które cierpią na zbyt dużą krzepliwość krwi, przez co są bardziej zagrożone wystąpieniem chorób sercowo-naczyniowych.
Podjęto również badania, których celem było wykazanie właściwości przeciwrakowych kakao. Dotychczasowe wstępne wyniki badań na zwierzętach są bardzo obiecujące, gdyż zaobserwowano, że protoantocyjanidyny z miazgi kakaowej mogą opóźniać rozwój raka płuca. Naukowcy odnotowali, że polifenole z kakao powodowały spadek receptora białkowego nabłonkowego czynnika wzrostu komórek rakowych. Ponadto, bogate w flawonoidy kakao może pomóc zapobiegać problemom jelitowym związanym ze stresem oksydacyjnym, w tym kancerogenezie prowadzącej do rozwoju raka jelita grubego. Ekspozycja na różnego rodzaju toksyny, mutageny czy czynniki pronowotworowe dostarczane w pożywieniu sprawia, że błona śluzowa jelit jest bardzo podatna na zmiany. Ochronę przed tymi patologiami może zapewniać właśnie kakao. Na tle innych produktów o wysokiej zawartości flawonoidów wyróżnia się ono wysoką koncentracją procyjanidyny, która neutralizuje działanie wielu reaktywnych form tlenu. Oczywiście potrzebne są jeszcze dalsze, bardziej szczegółowe badania określające potencjał gorzkiej czekolady w profilaktyce antynowotworowej.
W związku z tym rodzi się pytanie, ile spożywać czekolady? Dane naukowe wskazują, że jedzenie 4 kostek czekolady gorzkiej dziennie może wpłynąć korzystnie na zdrowie układu sercowo-naczyniowego i pomoże chronić nas przed wystąpieniem niektórych chorób. Jednakże, pomimo że czekolada gorzka jest wartościowym składnikiem w naszej diecie to trzeba pamiętać, że jest również produktem wysokokalorycznym. Wartość energetyczna tabliczki czekolady (100 g) wynosi około 550 kcal, a jedna kostka czekolady dostarcza nam 25-30 kcal/porcję, zatem 4 kostki czekolady mają taką sama wartość energetyczną co średni banan, który uznawany jest za stosunkowo wysokokaloryczny owoc. Z tego względu należy zachować umiar w spożywaniu gorzkiej czekolady, a argumenty przemawiające za jej pozytywnym wpływem na zdrowie nie powinny być zachętą do nadmiernego sięgania po tę przekąskę.
Ciekawostka!
- Pomimo, że gorzka czekolada jest bardzo dobra dla naszego zdrowia, nie powinniśmy „częstować” nią naszych psów, ponieważ zawiera ona szkodliwą dla nich teobrominę
- Czekoladę przechowuj w temperaturze pokojowej (optymalna 16-18ºC) bowiem przechowywana w lodówce może stracić walory smakowe. Gdy czekolada jest zimna, nie uwalnia w pełni swojego smaku i aromatu.
- Czekolada, która ma przekroczony termin przydatności do spożycia o około 1‑3 miesiące, wciąż jest dobra do spożycia bez obaw o zagrożenie dla naszego zdrowia