Dieta osoby chorej, ale nie tylko powinna, obfitować głównie w warzywa oraz owoce, które w znaczący sposób obniżają ryzyko wystąpienia nowotworów. Produkty te należy spożywać przy każdym posiłku oraz zastępować nimi przekąski pomiędzy posiłkami. Według zaleceń WHO należy dostarczać warzywa i owoce w racji pokarmowej 5 razy dziennie, przy czym porcja to minimum 400g dziennie, a najlepiej 400-600g/dzień (w tym 2 sztuki owoców i minimum 200g warzyw). Najbardziej odżywcze są warzywa i owoce świeże, nieprzetwarzane, spożywane na surowo oraz mrożone i tak przechowywane, ale we właściwych warunkach, które można spożywać w każdej postaci.
Kilka praktycznych uwag:
- Wybieraj różnokolorowe warzywa i owoce zgodnie z zasadą Kolorowej Diety – Reguła 5 Kolorów (rycina) Dzięki zawartym w nich antyoksydantom i substancjom bioaktywnym (tabela) wzmocnisz swój układ odpornościowy;
- Blisko ½ dziennej ilości spożywanych warzyw i owoców, powinna być w postaci surówek lub zdrowych, młodych i dojrzałych produktów. W przypadku, złego samopoczucia, najlepiej gotować je na parze lub w małej ilości wody tylko do uzyskania miękkości (nie należy ich rozgotowywać całkowicie). Ponadto, warto gotować warzywa w całości i rozdrabniać dopiero po ugotowaniu w ten sposób zachowując maksimum witamin i składników mineralnych;
Rycina - Kolorowa Dieta – Reguła 5 Kolorów
Tabela - Kolorowa Dieta – Warzywa i owoce - źródło naturalnych antyoksydantów
- Do warzyw gotowanych możesz dodawać niewielką ilość wysokogatunkowego oleju roślinnego, jogurtu naturalnego lub świeżego masła w celu zachowania przyswajalności witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Produkty te z powodzeniem mogą zastąpić majonez czy śmietanę, które zawierają znaczną ilość tłuszczów nasyconych.
- Warzywa kapustne i cebulowe oraz pieczarki można spożywać w umiarkowanych ilościach, uwzględniając brak dolegliwości gastrycznych tj. wzdęć, biegunek czy bólu brzucha;
- Warzywa, jak i owoce, chcąc zachować charakter lekkostrawny diety, mogą być przecierane lub miksowane (np. koktajle warzywno-owocowe), a uzyskane soki można rozcieńczać wodą i nie należy, wówczas dodawać cukru do wyciśniętego soku. Ponadto, można przy tolerancji produktów mlecznych, przygotowywać koktajle mleczne na bazie jogurtu naturalnego lub kefiru;
- W diecie należy ograniczyć owoce suszone bowiem zawierają znaczne ilości cukrów, które podwyższają stężenie glukozy we krwi lub fermentują w jelitach, co umożliwia rozwój niekorzystnej mikroflory w jelitach, co objawia się wzdęciami i gromadzeniem się gazów jelitowych. Zachowaj umiar w ich jedzeniu;
Udowodniono:
- Kolor zielony (np. brokuł, kalafior, kapusta, brukselka, rzepa, jarmuż)
Związki nadające kolor zielony warzywom i owocom należą do grupy glukozynolatów – związków glikozydowych, w skład których wchodzi siarka. Mogę się przekształcić w izotiocyjaniny i indole. Udało się ustalić korzystny wpływ niektórych z tych związków na zmniejszenie ryzyka zachorowania na raka jamy ustnej i części ustnej gardła, przełyku, żołądka i płuc. Profilaktyczne działania opiera się na aktywacji enzymów odpowiedzialnych za unieszkodliwianie czynników rakotwórczych, blokowaniu enzymów modyfikujących metabolizm kancerogennych hormonów sterydowych i ochronie przed oksydacyjnymi uszkodzeniami DNA.
- Kolor pomarańczowy (np. mango, marchew, morela, bataty, dynia, brzoskwinia)
Pomarańczowe warzywa i owoce charakteryzuje wysoka zawartość karotenoidów, będących silnymi antyoksydantami. Chronią przed rakiem jamy ustnej i części ustnej gardła oraz rakiem płuc i przełyku. Są przydatne w profilaktyce raka szyjki macicy, gdyż zwiększają odporność organizmu na wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV) odpowiedzialnego za tę chorobę.
- Kolor czerwony (pomidory, truskawki, maliny, żurawina, arbuz, czerwona kapusta, czerwona fasola, wiśnie, czerwone jabłka, buraki)
Czerwony kolor warzywa i owoce zawdzięczają likopenowi, antyoksydantowi z rodziny karotenoidów. Udowodniono, że likopenu najwięcej jest w pomidorach, zapobiega zachorowaniu na raka prostaty, zmniejszając o ⅓ ryzyko zachorowania. Dieta antyrakowa oparta na likopenie jest wskazana szczególnie dla mężczyzn.
- Kolor niebieski (suszone śliwki, rodzynki, bakłażan, czerwone winogrona, borówka, jeżyny, czarna porzeczka, owoce czarnego bzu)
Niebieska barwa owoców i warzyw wynika z obecności związków z rodziny antocyjanów i fenoli. Są one silnymi antyoksydantami, które wywołują apoptozę, czyli śmierć komórek nowotworowych. Ponadto, tworzą również naturalny filtr słoneczny, pochłaniając potencjalnie niebezpieczne rakotwórcze promieniowanie UV.
- Kolor żółtozielony (jarmuż, szpinak, brokuły, groszek, kiwi, liście gorczycy)
Warzywa i owoce żółtozielone zawierają luteinę oraz zeaksantynę. Są to barwniki roślinne należące do rodziny ksantofili. Luteina blokuje cykl komórkowy i namnażanie uszkodzonych komórek nowotworowych oraz wpływa na apoptozę. Udało się prześledzić ten proces w badaniach prowadzonych na komórkach nowotworowych raka skóry i trzustki oraz w przypadku komórek białaczkowych.
- Kolor biały i kremowy (czosnek, cebula, rzodkiewka, chrzan, cykoria, soja)
Spożywanie nasion soi, bogatych w fitoestrogeny, zdaje się wykazywać działanie profilaktyczne w przypadku raka piersi. Soja może zapobiegać powstawaniu raka żołądka, a mleczko sojowe u mężczyzn – rakowi prostaty. Działanie antynowotworowe wynika prawdopodobnie z zawartych w soi saponin i genisteiny. Rzodkiewka, chrzan i cykoria znacząco zmniejszają ryzyko zachorowania na raka żołądka. Czosnek dodany do potraw nie tylko dodaje im smaku, ale jednocześnie skutecznie redukuje zagrożenie nowotworowe, bowiem zawiera około 200 aktywnych biologicznie składników, z których wiele chroni nas przed rakiem. Obecna w warzywach cebulowych, w tym czosnku allicyna, ma wszechstronne działanie antywirusowe, antynowotworowe i odtruwające, powinna stanowić podstawę diety antyrakowej.