Postawy wobec własnej choroby i procesu chorowania tworzone są nie tylko przez chorych na choroby nowotworowe, a przez pacjentów chorujących wystarczająco długo (i poważnie), by myśli zostały zaangażowane w nową sytuację oraz aby w ślad za myślami podążały emocje oraz motywacja do podejmowania zachowań.
W poprzedniej części została przedstawiona postawa aktywna. Teraz zajmiemy się postawą pasywną oraz zachowaniami autodestrukcyjnymi.
Ad. Pasywna postawa wobec choroby
Postawa pasywna może wyrażać się na kilka sposobów, poprzez przyjmowane dominujące style zachowań. Punktem wyjścia jest spostrzeganie siebie jako osoby bezradnej, pozbawionej wpływu na własną sytuację, a tym samym zależnej od innych osób. Wraz z poczuciem bezradności pojawia się nastawienie rezygnacyjne, wyrażające się brakiem dążeń i planów motywujących do działania (w chorobie jest to przede wszystkim zaniechanie dążenia do odzyskania zdrowia czy sprawności). Choroba traktowana jest w kategoriach niesprawiedliwości losu, czy niezasłużonej kary, a takie myślenie obniża nastrój, prowadzi do apatii, pogłębia nastawienie depresyjne i skłania do wycofywania się z aktywności. Pasywną postawę wobec choroby charakteryzuje stosowanie mechanizmów i zachowań obronnych i deficyt mechanizmów zaradczych.
Postawa pasywna może też wyrażać się przez bierny opór, w którym pacjent nie zauważa ponoszonych strat i trwa w pełnej złości izolacji od innych osób, co może przekształcić się w zachowanie destrukcyjne i niszczące.
Ad. Zachowania autodestrukcyjne
Autodestrukcja bez względu na swoje przejawy jest działaniem na swoją niekorzyść, przeciwko sobie. Zwykle zaczyna się od obwiniania siebie za własne położenie życiowe bez racjonalnego uzasadnienia. Pacjent z rakiem płuca, który wcześniej palił papierosy powinien dostrzegać związek przyczynowy pomiędzy zdarzeniami, ale nie ma podstaw do obwiniania siebie za niepowodzenie terapii.
Dość skrajnym przejawem autodestrukcji jest nie podejmowanie leczenia pomimo zdiagnozowania choroby, lub rezygnacja z kontynuacji terapii, pomimo wskazań lekarskich, czy sabotowanie, odmawianie realizacji zaleceń lekarskich, czyli aktywne lub bierne wpływanie na pogarszanie się stanu własnego zdrowia. Gama zachowań rezygnacyjnych może być szersza i obejmować odmowę przyjęcia jakiejkolwiek pomocy w chorobie.
Największy ładunek autodestrukcji mają myśli, zamiary czy zachowania samobójcze.
Każdy rodzaj zachowań autodestrukcyjnych stanowi pozbawienie samego siebie szansy na wyleczenie choroby i może być zarówno wyrazem utraty nadziei i zaufania, jak i rozpaczliwym wołaniem o pomoc, której według składanych deklaracji chory nie chce przyjąć.
Rzadko podczas choroby przyjmowany jest jeden rodzaj postawy, a długotrwała terapia wyzwala zróżnicowane emocje, myśli i nastawienia, z którymi nie zawsze łatwo może poradzić sobie sam chory, jak i jego otoczenie.