Fenomen nadziei towarzyszy nam w ciągu całego życia, a sam termin odmieniamy przez przypadki i przywołujemy szczególnie w sytuacjach wzbudzających niepewność, wątpliwości czy poczucie zagrożenia. Choroba własna lub bliskiej osoby również zachęca, by „mieć nadzieję”, nawet gdy inni nazywają ją matką głupich.
Czym zatem jest nadzieja w chorobie? Zwykle nie zagłębiamy się w znaczenie terminu i wynikające z tego implikacje, choć w różnych okolicznościach oraz dla różnych osób pojęcie to może zawierać odmienne treści i emocjonalny ładunek.
Pojęcie nadziei doczekało się licznych definicji, pozwalających na zaakcentowanie różnych jej aspektów. Oto kilka przykładowych ujęć:
- definicja psychologiczna – zwraca uwagę na fakt, iż w nadziei zawarta jest pozytywna emocja , która pojawia się, gdy oczekujemy osiągnięcia celu lub spełnienia pragnienia,
- definicja filozoficzna – wskazuje, że nadzieja wyraża wiarę w możliwość zmiany na lepsze, wbrew przeciwnościom i trudnościom,
- definicja religijna – przypisuje nadziei właściwość zaufanie do Boga lub wyższej siły, która może przynieść pomoc i wsparcie,
- definicja socjologiczna – traktuje nadzieję jako zjawisko społeczne, które wynika z interakcji między jednostkami i grupami, które jest kształtowane przez kulturę i społeczeństwo,
- definicja kognitywna – dostrzega w nadziei proces poznawczy, który obejmuje ocenę sytuacji, identyfikację celów i opracowanie działania.
Nadzieja przenika wszystkie dziedziny ludzkiego istnienia, od codziennych zmagań po większe wyzwania. Daje siłę do przetrwania w trudnych momentach, motywując do działania i poszukiwania rozwiązań. Życie bez nadziei staje się trudne, a poczucie pojawiającej się bezradności może być przytłaczające i wywoływać nastawienie depresyjne.
Wyniki badań wskazują, że osoby z silnym poczuciem nadziei są mniej podatne na przeżywanie lęku i depresji oraz, że nadzieja pomada lepiej radzić sobie ze stresem, ponieważ daje perspektywę, że problemy są przejściowe i istnieje możliwość ich rozwiązania, a w trudnych chwilach staje się kotwicą stabilizującą nasze życie.
Nadzieja jest nie tylko przekonaniem i emocją, ale także siłą, która pomaga nam przetrwać trudności, dążyć do celów, budować relacje z innymi, co oznacza, że warto ją pielęgnować, aby móc przeciwstawić się przeciwnościom i cieszyć się życiem.
W konkretnych sytuacjach pozostaje bez większego znaczenia czy odczuwana przez nas nadzieja ma charakter realistyczny, czyli opiera się na racjonalnej ocenie sytuacji, czy pozostaje nierealistyczna i bazuje wyłącznie na emocjach i pragnieniach, czy jest transcendentna i budowana jest na wierze w coś większego, silniejszego niż my sami, ponieważ w każdych okolicznościach spełnia swoją wspierającą rolę.
A gdy sytuacja jest trudna, niepożądana, awersyjna, wtedy tym bardziej potrzebujemy nadziei pomimo wszystko i ponad wszystko.