Blizna po operacjach chirurgicznych może wywoływać negatywne skutki nie tylko w miejscu, w którym powstała, ale też w odległych tkankach i narządach. W ciele człowieka wszystko jest ze sobą połączone za sprawą m.in. systemu skórno-powięziowo-mięśniowego. Właściwa fizjoterapia blizny oraz zaangażowanie pacjenta w leczenie, istotnie przyczynia się do znaczącej poprawy funkcjonalności oraz jakość życia.
Wczesna faza pracy z blizną
We wczesnej fazie pooperacyjnej należy się skupić na tkankach otaczających bliznę (również w nich, mimo iż nie są bezpośrednio uszkodzone, zostaje zaburzona produkcja kolagenu). Bezpośrednie działanie na bliźnie zastosowane zbyt wcześnie może doprowadzić do nasilenia stanu zapalnego, a co za tym idzie – zwiększyć obrzęk w obszarze uszkodzonym, co z kolei wydłuża pierwszą fazę gojenia i zaburza cały proces.
Wczesna faza pracy z blizną charakteryzuje się kontrolą naturalnie przebiegającego procesu zapalnego. Za wydzielanie kolagenu i fibroblastów odpowiedzialne są cytokininy TGF- (ich nadmierna produkcja może doprowadzić do powstania dużej ilości kolagenu, co skutkuje przerostem blizny). W tym okresie kontrola stanu zapalnego jest priorytetem.
Terapia manualna jest ukierunkowana na uzyskanie prawidłowej, przedoperacyjnej ruchomości oraz poślizgu (o ile oczywiście jest to możliwe do uzyskania).
Pracę manualną z blizną rozpoczyna się od tkanek otaczających blizną. Możliwa jest delikatna mobilizacja oraz manualny drenaż limfatyczny, wspomagający miejscowo krążenie (dochodzi do odprowadzania limfy, dzięki czemu zmniejsza się obrzęk otaczających tkanek).
Praca z blizną w fazie przebudowy
Po wygojeniu się rany można się skupić na mobilizacjach bezpośrednio w obrębie blizny. Krótkie rozciąganie tkanek o niewielkiej amplitudzie powoduje zmniejszenie zrostów pomiędzy tkankami. Techniki o niewielkim nasileniu zapobiegają rozejściu się rany i aktywizacji procesu zapalnego.
Mając do czynienia z blizną w fazie przebudowy, która nie odzyskała prawidłowej fizjologicznej elastyczności i ruchomości sprzed zabiegu, można zastosować techniki, które prowadzą do poprawy jej ruchomości. Dzielą się one na trzy grupy:
Grupy technik mobilizacji blizny:
- Pierwsza grupa opiera się na aplikacji długotrwałego nacisku prowadzącego do zwiększenia zakresu ruchu.
- Druga grupa to techniki oparte na przedłużonym rozciąganiu blizny (jednokierunkowo lub przebiegające w sposób wielokierunkowy).
- Trzecia grupa to techniki oparte na rytmicznej mobilizacji w kierunku ograniczenia ruchu (można zastosować nacisk wielokierunkowy).
Przed rozpoczęciem manualnej pracy z blizną, należy dokładnie zlokalizować kierunek ograniczenia ruchomości (podłużny, poprzeczny, rotacyjny, próba oddzielenia blizny od tkanek leżących bezpośrednio pod nią).
Mobilizację blizny ukierunkowuje się na ograniczenie zlokalizowane podczas badania. Stosuje się zasadę progresji pracy, rozpoczynając od delikatnego ucisku i mobilizacji, stopniowo zwiększając nasilenie bodźców aplikowanych w trakcie terapii.