Dno miednicy to trójwarstwowa struktura mięśniowa, która pełni bardzo ważne funkcje. Mięśnie dna miednicy to nie tylko potocznie nazywane „zwieracze”, ale także inne ważne struktury, które pełnią znaczące role w pracy przepony miednicznej i przepony moczowo-płciowej. Znajomość anatomii dna miednicy pozwala na poprawę świadomości swojego ciała i lepsze wykonywanie ćwiczeń wzmacniających czy rozluźniających.
W mięśniach dna miednicy znajdują się tzw. włókna wolne (STF – slow twitch fibers), czyli toniczne oraz tzw. włókna szybkie (FTF – fast twitch fibers), czyli fazowe. Różnią się od siebie funkcją. Włókna wolne odpowiedzialne są za utrzymanie tonusu podstawowego. Zajmują one obszar około 80% wszystkich mięśni dna miednicy. Biorą one udział przede wszystkim w utrzymaniu prawidłowej statyki narządów układu moczowego, płciowego i pokarmowego oraz otwieraniu i zamykaniu otworów ciała znajdujących się w miednicy. Włókna szybkie to 20% wszystkich włókien mięśniowych w mięśniach dna miednicy. Ich praca zaczyna się w trakcie obciążenia oraz zwiększenia ciśnienia śródbrzusznego. Reagowanie reflektoryczne podczas przykładowo biegania, kaszlu, kichania czy zmiany pozycji z leżenia do siadu to właśnie ich zadanie. Działają niczym trampolina dziecięca, która odbija obciążenie nakładane na mięśniach dna miednicy. W przeciwnym razie, kiedy to włókna FTF są osłabione, dochodzi do nietrzymania moczu, stolca czy gazów podczas różnych czynności (w zależności od tego, które konkretnie mięśnie są w dysfunkcji).
Mięśnie dna miednicy tworzą tzw. „puszkę stabilizacyjną” („core stability”) z innymi mięśniami tułowia. Należą do nich m. poprzeczny brzucha, mm. wielodzielne, przepona oddechowa oraz także powięź piersiowo-lędźwiowa. Jeśli jedno ogniwo łańcucha jest osłabione, to cały łańcuch również przestaje spełniać swoją funkcję.
Mięśnie dna miednicy kobiety
Mięśnie dna miednicy podzielone są na trzy warstwy. Każda z nich pełni swoja funkcję, a nawet na każdą z warstw można otrzymać inne ćwiczenia wzmacniające czy rozluźniające.
Warstwa zewnętrzna to przede wszystkim mięśnie, które otaczają otwory ciała (cewka moczowa, pochwa, odbyt) oraz biorą czynny udział w ich otwieraniu i zamykaniu.
- Mięsień kulszowo-jamisty (łac. m. ischiocavernosus) - ułożony najbardziej ku przodowi całego czworoboku mięśni dna miednicy i otacza łechtaczkę. Roztacza się on między kością kulszową, a kością łonową.
- Mięsień opuszkowo-gąbczasty (łac. m. bulbospongiosus) - umiejscowiony centralnie blisko środka ścięgnistego. W kształcie literki U otacza wejście pochwy nad gruczołem Bartoliniego.
- Mięsień zwieracz zewnętrzny odbytu (łac. m. sphincter ani externus) - otacza w formie pierścienia ujście odbytu. Zlokalizowany jest pomiędzy więzadłem odbytowo-guzicznym, a środkiem ścięgnistym.
Warstwa pośrednia (środkowa) mięśni dna miednicy kobiety
- Mięsień poprzeczny krocza głęboki (łac. m. transversus perinei profundus) - ma on kształt trapezu, który to obejmuje obszar od spojenia łonowego i gałęzi dolnych kości łonowej do guzów kulszowych. Niewielka część jego włókien dociera do m. zwieracza cewki moczowej.
- Mięsień poprzeczny krocza powierzchowny (łac. m. transversus perinei superficialis). Włókna zbiegają się od grzbietowej części guzów kulszowych do środka ścięgnistego oraz łączą się z włóknami m. zwieracza zewnętrznego odbytu.
Zarówno warstwa zewnętrzna, jak i warstwa pośrednia tworzą przeponę moczowo-płciową.
Warstwa wewnętrzna mięśni dna miednicy kobiety - to najgłębsza warstwa mięśni dna miednicy, która tworzy przeponę miedniczną. W jej skład wchodzą dwa główne mięśnie.
- Mięsień dźwigacz odbytu (m. levator ani) - to najważniejszy mięsień dna miednicy, który to wykonuje ruch w kierunku przednio-górnym, dzięki czemu wpływa na kompresję otworów ciała (zamyka je) i statykę narządów wewnętrznych. Dzieli się on na trzy mięśnie, które różnią się od siebie lokalizacją:
- mięsień łonowo-odbytniczy (z łac. m. puborectalis)
- mięsień łonowo-guziczny (z łac. m. pubococcygeus)
- mięsień biodrowo-guziczny (z łac. m. iliococcygeus)
- mięsień guziczny (m. coccygeus)
Przebiega on od kości ogonowej po jej bocznej stronie do kolca kulszowego.
Podczas prowadzonej fizjoterapii należy pamiętać, że na siłę m. dźwigacza odbytu, czyli najważniejszej składowej dna miednicy ma wpływ ustawienie kręgosłupa oraz miednicy. Nadmierna lordoza w odcinku lędźwiowym oraz przodopochylenie miednicy prowadzą do nieprawidłowego ustawienia m. dźwigacza odbytu, co w konsekwencji powoduje jego osłabienia nawet o 70%.